Llywodraethwyr

Mae gan ysgolion yr hyblygrwydd i benderfynu sut orau i gyflenwi darpariaeth gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith yn eu sefydliad eu hunain, fodd bynnag, rhaid i’r cyfrifoldeb cyffredinol dros y ddarpariaeth gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith, ac am ei chydlynu, sefyll â chorff llywodraethu ac uwch dîm arweinyddiaeth y sefydliad. Rhaid i bob sefydliad benderfynu sut caiff rolau a chyfrifoldebau gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith eu rhannu ymysg ei staff, er mwyn gwneud y gorau o’u sgiliau a’u harbeniged

Cafodd canllawiau statudol ar gyfer gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith eu datblygu i helpu ymarferwyr a chyrff llywodraethu mewn ysgolion a sefydliadau i gynllunio, dylunio a gweithredu gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith fel thema trawsbynciol ar draws y Cwricwlwm i Gymru ar gyfer dysgwyr o 3 i 16 oed. Caiff y canllawiau ar gyfer gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith eu cyflwyno dan adran 71 o Ddeddf Cwricwlwm ac Asesu (Cymru) 2021 (“y Ddeddf”).

Rhaid i’r rhaglen gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith gael ei chydlynu, ei chynllunio a’i chyflawni gan staff o’r ysgol neu’r sefydliad. Er mai’r ysgol neu’r sefydliad sy’n gyfrifol am gydlynu a chyflawni gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith yn effeithiol, ni ellir ond cyflwyno rhaglen effeithiol drwy gydweithredu â sefydliadau eraill, megis Gyrfa Cymru, cyflogwyr, darparwyr addysg bellach ac uwch, entrepreneuriaid, cynghorwyr, rhieni/gofalwyr, hyfforddwyr a grwpiau cymunedol sy’n cynnig cyfleoedd perthnasol sy’n gysylltiedig â’u meysydd arbenigedd.

Yn ystod arolygiad Estyn, bydd y tîm arolygu yn ystyried ansawdd y gofal, y gefnogaeth a’r arweiniad a roddir. Bydd hyn yn cynnwys gwerthuso cwricwlwm y darparwr ac ystyried pa mor dda y mae’r ysgol neu’r sefydliad yn darparu profiadau dysgu sy’n ysbrydoli dysgwyr ac yn codi eu dyheadau ynglŷn â’u gyrfaoedd i’r dyfodol a’r byd gwaith, gan eu helpu i wneud dewisiadau gwybodus. Bydd arolygwyr hefyd yn gwerthuso i ba raddau y mae’r ysgol neu’r sefydliad yn darparu cyfarwyddyd a chyngor effeithiol, diduedd i ddysgwyr, sy’n ymwneud er enghraifft â dewisiadau gyrfa i’r dyfodol.

Mae Llywodraeth Cymru yn awyddus i gyflogwyr, ysgolion ac eraill weithio gyda’i gilydd i ysbrydoli pobl ifanc ynglŷn â’r byd gwaith. Mae’n gefnogol iawn o gynlluniau i hybu swyddi dan prentisiaethau, Twf Swyddi Cymru+, menter, cyflogadwyedd, ymwybyddiaeth o yrfaoedd STEM, gallu ariannol a gwirfoddoli.

Gyda’i gilydd ac yn unigol, mae llywodraethwyr yn dod ag ystod o sgiliau a gwybodaeth sy’n gallu helpu i wella ansawdd darpariaeth gyrfaoedd ysgol neu sefydliad gan gynnwys:

• Cysylltiadau defnyddiol i gefnogi gweithgareddau ymgysylltu â chyflogwyr mewn ysgolion a cholegau
• Ymwybyddiaeth o anghenion a disgwyliadau myfyrwyr, eu teuluoedd a’r gymuned ehangach
• Dealltwriaeth o’r farchnad lafur leol a’i chyfleoedd
• Cysylltiadau mewn darpariaeth addysg a hyfforddiant arall yn y gymuned y gellir ei harneisio i greu cyfleoedd i fyfyrwyr
• Profiad personol o gynllunio a datblygu gyrfa ym maes cyflogaeth a bywyd fel oedolion
• Sgiliau busnes, ariannol ac adnoddau dynol i helpu â chynllunio strategol, defnyddio adnoddau’n effeithiol, datblygu’r gweithlu ac adolygu a gwerthuso

Gallai corff llywodraethu ystyried y camau canlynol:

• Annog yr ysgol neu’r sefydliad i weithio at ennill neu gynnal gwobr gwella ansawdd Gyrfa Cymru er mwyn ennyn hyder yn y ddarpariaeth gyrfaoedd a chynyddu proffil yr ysgol
• Sicrhau bod y staff priodol yn cadw golwg ar ddarpariaeth gyrfaoedd a phrofiadau byd gwaith yr ysgol neu’r sefydliad, er enghraifft, gan sicrhau bod y polisi gyrfaoedd yn ddiweddar a monitro effeithiolrwydd y ddarpariaeth yn erbyn cynllun datblygu/cyflawni blynyddol yr ysgol
• Adolygu adroddiadau gan sicrhau bod dulliau ymyrraeth yn cael eu cofnodi’n ganolog, bod llifoedd cyllid megis y Grant Amddifadedd Disgyblion yn cael eu defnyddio’n effeithiol a bod data am hynt disgyblion yn cael ei sefydlu fel rhan o ddefnydd cyffredinol yr ysgol sef i wella cyrhaeddiad, cyflawniad a chyfranogaeth
• Dewis llywodraethwr cyswllt, megis llywodraethwr sy’n gyflogwr lleol, i gefnogi a herio’r staff gyrfaoedd
• Ceisio cyfleoedd priodol i siarad â dysgwyr am eu profiad o ddarpariaeth gyrfaoedd yr ysgol e.e. mynychu digwyddiadau neu gymryd rhan yng nghyfarfodydd cyngor yr ysgol
• Annog staff gyrfaoedd yr ysgol i ennill cymwysterau perthnasol, e.e. Tystysgrif Lefel 6 mewn Arweinyddiaeth Gyrfaoedd

A ydym yn cyflawni ein dyletswyddau statudol o safbwynt cyfarwyddyd gyrfaoedd?

Gallai cwestiynau dilynol gynnwys:

• I ba raddau y mae’r ddarpariaeth yn bodloni gofynion y ddeddfwriaeth berthnasol, meini prawf arolygu Estyn ac argymhellion Llywodraeth Cymru?
• A oes gan yr ysgol bolisi cyfarwyddyd gyrfaoedd ar waith sy’n cael ei adolygu gan y corff llywodraethu neu bwyllgor llywodraethwyr priodol (yn ddelfrydol bob dwy flynedd neu’n unol â chynllun datblygu’r ysgol) ac a yw’n adlewyrchu’r gofynion cenedlaethol ac ein huchelgeisiau?
• A oes gan yr ysgol aelod o’r Uwch Dîm Arweinyddiaeth sy’n ysgwyddo cyfrifoldeb cyffredinol dros arwain a rheoli darpariaeth gyrfaoedd yr ysgol?
• A oes gan yr ysgol aelod o’r Uwch Dîm Arweinyddiaeth sy’n ysgwyddo cyfrifoldeb am gefnogi dysgu proffesiynol staff gyrfaoedd yr ysgol?

Pa wahaniaeth y mae perfformiad yr ysgol yn ei wneud i gyrhaeddiad a chynnydd cysylltiedig â gyrfaoedd ein myfyrwyr?

Gallai cwestiynau dilynol gynnwys:

• A yw’r ysgol a’r corff llywodraethu wedi dadansoddi’r data ar hynt disgyblion ar ddiwedd CA4 a CA5 gan fynd yn ôl dros y 3-5 mlynedd diwethaf?
• A yw’r ysgol a’r corff llywodraethu yn gwerthuso’n rheolaidd y data ar ansawdd ac effaith darpariaeth gyrfaoedd yr ysgol ac a yw’n defnyddio’r data hwnnw i lywio gwelliant? 
• Sut mae’r ysgol a’r corff llywodraethu yn hybu’r ddarpariaeth gyrfaoedd i ddisgyblion, eu teuluoedd, i bartneriaid addysg lleol a chyflogwyr?

Pa gyfraniad mae ein darpariaeth gyrfaoedd yn ei wneud i effeithiolrwydd a gwelliant yr ysgol?

Gallai cwestiynau dilynol gynnwys:

• A yw cynllun cyflawni gyrfaoedd blynyddol yr ysgol yn gwneud yn glir sut bydd gwaith gyrfaoedd yn helpu i gyrraedd y nodau yng nghynllun gwella’r ysgol?
• Ar ba argymhellion, a wnaed gan Estyn, y mae darpariaeth gyrfaoedd yr ysgol yn cael effaith gadarnhaol?

A ydym wedi dyrannu adnoddau digonol i fodloni ein dyletswydd ac a ydym yn cael gwerth am arian?

Gallai cwestiynau dilynol gynnwys:

• Faint mae’r ddarpariaeth addysg gyrfaoedd a phrofiadau cysylltiedig â byd gwaith yn ei gostio i’r ysgol?
• Sut mae’r ysgol yn rheoli ei Chytundeb Partneriaeth â Gyrfa Cymru?
• Beth yw proses y gyllideb ar gyfer gyrfaoedd?
• Sut mae’r ysgol yn trafod telerau cyfraniad partneriaid eraill?